متن کامل – اولویت بندی استراتژی های اکتساب تکنولوژی در صنعت پتروشیمی ایران با استفاده از روش …

روش گرد آوری اطلاعات شامل مطالعات کتابخانه ای و میدانی می‌باشد. برای استخراج شاخص‌ها و شناسایی استراتژی‌ها از مطالعات کتابخانه ای( کتاب‌ها، مقالات، پایان نامه‌ها و سایت‌های علمی) مورد استفاده فرار گرفته است و برای اولویت بندی و انتخاب استراتژی‌ها از مطالعات میدانی استفاده می‌شود.
ابزار گرد آوری اطلاعات شامل چهار پرسشنامه می باشد:
پرسشنامه اول برای گروه بندی معیار های شناسایی شده برای اکتساب تکنولوژی می باشد.
پرسشنامه دوم به صورت مقایسات زوجی به منظور بررسی ارتباط بین گروه ها با استفاده از تکنیک DEMATEL فازی تهیه گردید.
پرسشنامه سوم برای بررسی ارتباط بین معیار ها در درون هر گروه طراحی شد.
پرسشنامه چهارم به منظور رتبه بندی استراتژی های اکتساب با توجه به مدل به دست آمده انجام گرفت.
۳-۴- روایی ابزار اندازه گیری
روایی ابزار اندازه گیری مورد تائید اساتید مدیریت تکنولوژی و مدیرت صنعتی قرار گرفت و به این نتیجه رسیدند که پرسشنامه های تهیه شده برای رتبه بندی استراتژی های اکتساب تکنولوژی مناسب می باشد.
۳-۵-جامعه و نمونه تحقیق
جامعه آماری تحقیق شامل اساتید مدیریت تکنولوژی و صنعتی و مدیران و خبرگان آشنا با صنعت پتروشیمی کشور می باشد.
نمونه آماری تحقیق شامل گروهی ۱۵ نفره از اساتید و مدیران صنعت پتروشیمی می باشد که با روش نمونه گیری گلوله برفی انجام گرفته است.
۳-۶-تکنیک DEMATEL فازی
این تکنیک در اواخر ۱۹۷۱، عمدتاً برای بررسی مسائل بسیار پیچیده جهانی به وجود آمد. اهداف استراتژیک و عینی از مسائل جهانی، به منظور دسترسی به راه حل مناسب، مد نظر قرار گرفت و از خبرگان علمی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، رهبران عقیدتی و هنرمندان برای قضاوت و نظر خواهی استفاده گردید( اصغرپور، ۱۳۸۹). در سالیان اخیر، در کشور ژاپن DEMATEL به شدت مشهور شده است زیرا ابزاری کاربردی و مفید برای تجسم سازی ساختارهای پیچیده می‌باشد که باعث بوجود آمدن روابط بین ماتریس‌ها و گراف‌ها می‌گردد. طریقه بکارگیری روش DEMATEL در حالت فازی به شرح زیر است. (چی جن و وی ون، ۲۰۰۴):
مرحله اول: عناصر (شاخص‌های) موجود از یک سیستم مورد نظر را لیست کنید. شاخص یا متغیر، افراد کلیدی، فعالیت‌ها، نهادها و روند های موثر به سیستم می‌توانند تشکیل دهنده عناصر برای ساختار DEMATEL باشند. هر عنصر از عناصر موجود نیز یک ایستگاه (node) از دیاگراف ترسیمی را به وجود می‌آورد.
مرحله دوم: توسعه معیارهای ارزیابی و طراحی مقیاس زبانی فازی. در این مرحله لازم است تا مجموعه ای از معیارهای لازم برای ارزیابی تعیین گردد. معیارهای ارزیابی خاصیت روابط سببی را دارا می‌باشند و معمولا دربردارنده جنبه های زیادی از پیچیدگی هستند .برای بهره مندی از یک مدل ساختاری، معیارهای موجود باید در گروه های علت و معلول قرار گیرند. روش DEMATEL یک تکنیک مناسب در این زمینه است. “چی جن لی” و “وی ون وو” که در سال ۲۰۰۴ در زمینه توسعه تکنیک DEMATEL به منظور استفاده در تصمیم‎گیری گروهی به تحقیق پرداخته‌اند، برای برطرف کردن ابهامات انسانی تخمین زده شده، مقیاس زبانی فازی استفاده شده در تصمیم‎گیری گروهی را که بوسیله لی در سال ۱۹۹۹ ارائه شده است به کار گرفته‌اند. تفاوت در درجه تاثیر گذاری بوسیله پنج اصطلاح زبانی و اعداد فازی مثلثی مثبت متناظر آن‌ها در جدول ۳-۱ نشان داده شده است.
جدول ۳-۱ اصطلاحات زبانی و ارزشهای زبانی متناظر تکنیک DEMATEL
مرحله سوم: بدست آوردن ارزیابی تصمیم گیرندگان و میانگین آن‌ها. به منظور اندازه گیری روابط بین موجود بین معیارها باید از یک گروه تصمیم‎گیری متشکل از p متخصص، به منظور انجام مقایسات دو به دو از اصطلاحات زبانی سوال به عمل آید. پس از این، P ماتریس فازی متناظر با یک متخصص و با اعداد فازی مثلثی عناصر آن، بدست می‌آیند. سپس از فرمول‌های ۱و ۲ به منظور محاسبه میانگین ماتریس‌های استفاده می شود.
داریم در نتیجه خواهیم داشت:
 
 
 
ماتریس فازی، ماتریس فازی رابطه مستقیم نامیده می‌شود. برای سادگی کار ماتریس بدین ترتیب می‌باشد:
 
همانطوریکه فرمول ۱و۲ نشان می‌دهد، اعداد فازی مثلثی می‌باشند. همچنین در صورت لزوم، عناصر به عنوان یک عدد فازی مثلثی قلمداد می شوند.
مرحله چهارم:تعیین و تحلیل مدل ساختاری. تبدیل مقیاس خطی که در اینجا استفاده شده است، به عنوان یک فرمول نرمالیزه کردن به منظور تبدیل مقیاس‌های معیار به مقیاس‌های قابل مقایسه می‌باشد.
داریم
and
در نتیجه، ماتریس رابطه فازی نرمالیزه شده که با علامت مشخص می‌شود، برابر است با :
where
روش نرمالیزه سازی استفاده شده در بالا، شبیه روش استفاده شده در TOPSIS فازی می‌باشد(Chen, 2000). برای محاسبه ماتریس فازی ارتباط جمعی ، باید از همگرایی در مسیر پیشرفت، مطمئن باشیم. در محاسبه ، باید تقریب فرمول زیر را برای ضرب دو عدد فازی مثلثی بکار گیریم.
از این رو عناصر نیز، اعداد فازی مثلثی هستند.
داریم و سه ماتریس را که عناصر آن‌ها از استخراج شده‌اند، به صورت زیر تعریف می‌کنیم:
مطابق با موقعیت قطعی، ماتریس فازی ارتباطات جمعی بدین ترتیب تعریف می‌شود:
; که
 
حال که را بدست آورده‌ایم، محاسبه و ، آسان می‌باشد. زیرا به ترتیب مجموع سطرها و مجموع ستون‌های می‌باشد.
به منظور فازی زدایی داده‌ها، از روش BNP^[69] که مطابق فرمول زیر می‌باشد، استفاده گردید (الی و ورانا، ۲۰۰۸).
سپس دیاگرام سببی با محور مختصات افقی ، “برتری نامیده می‌شود و محور مختصات عمودی ،” وابستگی نامیده می‌شود. محور مختصات افقی “برتری” چگونگی اهمیت معیارها را نشان می‌دهد، در حالیکه محور مختصات عمودی “وابستگی” معیارها را به دو گروه علت^[۷۰] و معلول^[۷۱] تقسیم می‌کند. به طور کلی، اگر مقدار مثبت شود، معیار به گروه علت تعلق دارد و به طور قطع یک معیار نفوذ کننده می‌باشد. ولی اگر مقدار منفی شود، معیار به گروه معلول تعلق خواهد داشت و به عنوان یک عنصر تحت نفوذ قلمداد می‌گردد. همچنین نشان دهنده مجموع شدت یک عنصر (در طول محور طول‌ها) هم از نظر نفوذ کننده و هم از نظر تحت نفوذ واقع شدن می‌باشد. از این رو، دیاگرام سببی روابط علی پیچیده معیارها را در یک مدل ساختاری آشکا ر به تصویر می‌کشند و بینش با ارزشی را برای حل مشکلات فراهم می‌کنند. همچنین با کمک دیاگرام سببی می‌توان از طریق تشخیص تفاوت بین معیار های نفوذ کننده و تحت نفوذ به تصمیم‎گیری پرداخت.