بررسي ارتباط بين هوش هيجاني و رفتار شهروندي سازماني در سازمان اوقاف و امور …

کیم (2006) با ارزیابی انگیزش بخش خدمات عمومی کشور کره جنوبی و رفتار شهروندی سازمانی بیان می‏دارند که میزان نوع‏دوستی (48/3=) بیش از سطح متوسط بوده که با رضایت شغلی، تعهد عاطفی انگیزش و پذیرش عمومی رابطه‏ی مستقیم و معنادار وجود دارد.
استاو و همکارانش^[56] (1994) سه دلیل برای تمایل افراد با هوش هیجانی بالا، نسبت به بروز رفتار شهروندی بیان می‏کنند. این دلایل عبارتند از: 1. نوع دوستی، احساس خوبی در فرد ایجاد می‏کند که این موجب می‏شود، فرد در حالت احساس مثبت باقی بماند. 2. افراد با خلق و خوی مثبت غالباً اجتماعی و فعال‏اند. 3. وقتی کارکنان راضی‏ترند (داشتن تعامل هیجانی مثبت نسبت به کار) مشارکت بیشتری در رفتارهای یاری‏گرایانه و کمکی دارند.
هادیزاده مقدم و فرجیان (1387) در بررسی تأثیر هوش هیجانی بر رفتار شهروندی سازمانی کارکنان با لحاظ کردن نقش تعهد عاطفی نتیجه گرفتند که، از ابعاد هوش هیجانی ، خود مدیریتی و مدیریت روابط، با تأثیرگذاری بر تعهد عاطفی طبق مدل تحلیل مسیر، بر رفتار شهروندی سازمانی اثر مثبت و معناداری دارند. اما تأثیرگذاری سایر ابعاد هوش هیجانی، از جمله خودآگاهی و آگاهی اجتماعی از طریق تعهد عاطفی بر رفتار شهروندی مورد تأیید قرار نگرفت. موحدزاده (1388) در بررسی رابطه‏ی بین سبک رهبری تحولی آموزشی مدیران با رفتار شهروندی سازمانی دبیران دبیرستان‏های پسرانۀ دولتی شهر قزوین به این نتیجه رسید که بین رهبری تحولی آموزشی مدیران با رفتار شهروندی سازمانی و ویژگی‏های آن در دبیران دبیرستان‏ها رابطه‏ی قوی و معنی‏داری وجود دارد.
هویدا و نادری (1388) در پژوهشی به بررسی میزان رفتار شهروندی سازمانی کارکنان دانشگاه اصفهان پرداختند. نتایج نشان داد که همه ابعاد رفتار شهروندی سازمانی در میان کارکنان به جز نوع‏دوستی بیش از حد متوسط بود. میزان جوانمردی در بین کارکنان با توجه به نوع وظایف از تفاوت معنادار برخوردار بود. هم‏چنین بین مؤلفه‏های رفتار شهروندی به جز مؤلفه جوانمردی رابطه مستقیم وجود داشت.
وانگ و لاو^[57] (2002) هوش هیجانی کارکنان را مورد آزمون قرار دادند و نتایج حاصل تحقیق آن‏ها نشان داد که هوش هیجانی کارکنان، رضایت شغلی و رفتارهای فراتر از نقش (رفتار شهروندی) را تحت تأثیر قرار می‏دهد. هم‏چنین گزارش می‏دهند که تعاملات مؤثر بین هوش هیجانی بین کارکنان، بر عملکرد شغلی، تعهد سازمانی و نیت ترک خدمت تأثیر می‏گذارد.
تاد^[58] (2003) در پژوهشی با عنوان مدل علّی جهت پیش‏بینی تأثیر ویژگی‏های شغلی کارکنان بر رفتار شهروندی سازمانی که در کارکنان یک شرکت تولید محصولات تفریحی در آمریکا نتیجه گرفت که 37% از واریانس رفتار شهروندی سازمانی به وسیله خودکارآمدی شغلی و رضایت شغلی تبیین می‏گردد. بین داشتن خلق مثبت با ابعاد رفتار شهروندی یعنی رفتارهای کمکی، وظیفه‏شناسی و جوانمردی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. داشتن خلق مثبت باعث افزایش رضایت شغلی می‏شود و از این طریق بر رفتار شهروندی اثرگذار است. اما تأثیرگذاری خلق مثبت بر رفتار شهروندی سازمانی در مدل علّی تأیید نشد. استقلال شغلی، خشنودی شغلی، اهمیت شغلی و عادی شدن شغلی 62% رضایت شغلی کارکنان را پیش‏بینی می‏کرد.
مطالعات سیتر^[59] (2004) در بررسی اثر هوش هیجانی رهبر بر اعتماد کارکنان به رهبر و رفتار شهروندی سازمانی آنان نشان داد که هوش هیجانی رهبر توانایی پیش‏بینی اعتماد کارکنان را دارد و از بین مؤلفه‏های هوش هیجانی تنها استفاده از هیجانات قادر به پیش‏بینی رفتار شهروندی سازمانی کارکنان است.
کارملی و کولاک‏اوگلو^[60] (2005) در بررسی رابطه بین تعهد عاطفی و رفتار شهروندی سازمانی با در نظر گرفتن نقش تعدیلی هوش هیجانی به این نتیجه رسیدند که رابطه مثبت و قوی بین تعهد عاطفی و بعد نوع‎دوستی در رفتار شهروندی سازمانی افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند وجود دارد.
سولان^[61] (2008) در بررسی رابطه بین هوش هیجانی، رهبری آینده‏نگر و رفتار شهروندی سازمانی نتیجه گرفت که رابطه بسیار کمی بین هوش هیجانی و رهبری آینده‏نگر وجود دارد اما بین رهبری آینده‏نگر و رفتار شهروندی سازمانی رابطه مناسبی وجود دارد. بین هوش هیجانی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه وجود دارد و هوش هیجانی 19% از واریانس رفتار شهروندی سازمانی را پیش‏بینی می‏کند.
مداسیر و سینگ (2008) رابطه بین هوش هیجانی و رهبری تحولی و رفتار شهروندی سازمانی را بررسی نمودند. نتایج نشان داد که هوش هیجانی مدیران با وجدان، فضیلت مدنی و نوع‏دوستی زیردستان رابطه مثبت داشت اما بین هوش هیجانی و رهبری تحولی رابطه وجود نداشت. نتایج رگرسیون نشان داد که هوش هیجانی مدیران دو بعد رفتار شهروندی سازمانی یعنی وجدان و نوع دوستی را پیش‏بینی می‏کند.
پولات^[62] (2009) به بررسی ادراک مدیران از میزان ارائه رفتار شهروندی سازمانی معلمان مدارس متوسطه ترکیه پرداخت. نتایج نشان داد که معلمان سطح بالایی از رفتار شهروندی سازمانی را در تمام ابعاد نشان دادند. بیشترین رفتارهای معلمان به ترتیب نزاکت (توا

ضع)، نوع‏دوستی، فضیلت مدنی، وجدان کاری و رفتار جوانمردانه بودند.
پژوهش کورکماز و آرپاکی (2009) با عنوان رابطه بین هوش هیجانی و رفتار شهروندی سازمانی نشان داد که بین هوش هیجانی مدیران و ابعاد وظیفه‏شناسی، رفتار مدنی و رفتارهای نوع‏دوستانه از رفتار شهروندی سازمانی زیردستان رابطه قابل ملاحظه‏ای وجود دارد و هوش هیجانی مدیران قادر به پیش‏بینی دو بعد وظیفه‏شناسی و نوع‏دوستی کارکنان می‏باشد.
ایلگین و همکاران^[63] (2009) در بررسی رابطه بین هوش هیجانی و رفتار شهروندی سازمانی با اثر تعدیلی جنسیت در این رابطه نتیجه گرفتند که هوش هیجانی با تمامی ابعاد رفتار شهروندی سازمانی رابطه مستقیم دارد. جنسیت روی هوش هیجانی تأثیری نداشت اما رابطه بین هوش هیجانی و رفتار شهروندی را به جز بعد استفاده از هیجانات را تعدیل نمود.
2-5- نگاهی اجمالی به مدل تحقیق
شکل 2-3 متغیرهای تحقیق از مدل استاندارد هوش هیجانی مایر و سالووی و مدل استاندارد رفتار شهروندی سازمانی اورگان
فصل سوم
روش تحقیق
3-1- مقدمه
تحقیق حاضر، در قالب یک تحقیق میدانی از نوع توصیفی ـ پیمایشی و توصیفی ـ همبستگی است. هدف اصلی تحقیق سنجش میزان همبستگی دو حوزه‌ی رفتار شهروندی سازمانی و هوش هیجانی است و نوع کار تحقیق، کاربردی است. ابزار تحقیق پرسشنامه‌هایی است استاندارد که توسط محقق تنظیم و هم‌زمان به اعضای چهارچوب نمونه جهت تکمیل، ارائه شده است. با توجه به تعریف جامعه‌ی آماری، این تحقیق، مطالعه‌ی آماری ـ موردی است که تعمیم آن به جوامع عام‌تر نیازمند تامل بیشتر می‌باشد. در فصل اول این پژوهش به بررسی کلیات تحقیق پرداخته شد و در فصل دوم مبانی نظری و پیشینه تحقیق شرح داده شد و مدل استاندارد رفتار شهروندی سازمانی اورگان و هوش هیجانی مایر و سالوی انتخاب گردید که در این فصل به تحلیل و بررسی سوالات تحقیق با استفاده از این مدل می‏پردازیم.
3-2- روش‏شناسی تحقیق
همانگونه که در 3-1 اشاره شد، روش تحقیق توصیفی همبستگی است به این ترتیب که دو حوزه‌ی رفتار شهروندی سازمانی در 5 بُعد و هوش هیجانی در 4 بُعد توسط پرسشنامه در نمونه‌ی آماری مورد مطالعه و اندازه‌گیری قرار می‌گیرد. از آنجا که هر عضو نمونه به‌طور هم‌زمان در 9 بعد مذکور سنجیده می‌شود امکان بررسی همبستگی بین بردار تصادفی رفتار شهروندی و هوش هیجانی فراهم می‌آید. تحلیل همبستگی متعارف^[64] شناخت و کمّی کردن رابطه‌ی بین دو مجموعه از متغیرها را بررسی می‌کند؛ هتلینگ^[65] (1935و1936) برای اولین بار این روش را بسط داد که روی همبستگی بین یک ترکیب خطی از متغیرهای یک مجموعه و یک ترکیب خطی از متغیرهای مجموعه‌ای دیگر متمرکز می‌شود. روش آماری چنین است که ابتدا دو ترکیب خطی با بیشترین همبستگی تعیین می‌شود، سپس دو ترکیب خطی که در میان تمام زوج‌های ناهمبسته با زوج انتخاب‌شده‌ی اول دارای بیشترین همبستگی باشد تعیین می‌شود؛ این فرایند ادامه پیدا می‌کند تا جایی که زوج‌هایی از ترکیبات خطی حاصل شود که متغیرهای متعارف خوانده می‌شود. همبستگی‌های بین متغیرهای متعارف را همبستگی‌های متعارف می‌نامیم.
همبستگی‌های متعارف، شدت ارتباط بین دومجموعه از متغیرها را اندازه می‌گیرد. جنبه‌ی ماکزیمم کردن این روش کوششی برای متمرکز کردن یک رابطه با بعد بالا بین دو مجموعه از متغیرها را به چند زوج از متغیرهای متعارف نشان می‌دهد.
3-2-1- روش تحلیل همبستگی متعارف
فرض کنید دو گروه از متغیرها در یکی به تعداد  و دیگری به تعداد  مدنظر باشد چنان‌که در تحقیق حاضر یک گروه با عنوان رفتار شهروندی دارای  و گروه دیگر با عنوان هوش هیجانی دارای  متغیر است. با توجه به مباحث حوزه‌ی روش‌های چندمتغیره آماری^[66] نگاه هتلینگ هر گروه از متغیرها را در یک بردار قرار می‌دهد؛ بردارهای  و  دارای بردارهای میانگین خود و ماتریس‌های کوواریانس  و  می‌باشند. همچنین  ماتریسی است که هر سطر آن مربوط به یک متغیر از گروه اول و هر ستون آن مربوط به یک متغیر از گروه دوم و هر درایه‌ی ماتریس (تداخل سطرها و ستون‌ها) کوواریانس بین دو متغیر را نشان می‌دهد. بنابراین در این تحقیق،  ماتریسی  است که 20 کوواریانس را گزارش می‌کند و لذا 20 ضریب همبستگی گزارش خواهد شد. درواقع هدف تحلیل همبستگی متعارف، خلاصه کردن این 20 مقدار در مقداری متمرکز است.
ترکیبات خطی، اندازه‌های خلاصه‌شده‌ی ساده‌ای را از مجموعه‌ای از متغیرها فراهم می‌کند. قرار می‌دهیم:
 
پس هر گروه از متغیرها در یک ترکیب خطی قرار گرفته و یک متغیر را می‌سازند. همبستگی بین متغیرهای مزبور با استفاده از قواعد جبرخطی در ریاضیات و با توجه به تعریف ضریب همبستگی، از فرمول زیر به‌دست می‌آید:
 
اکنون کافی است ضرایب  و  به‌گونه‌ای انتخاب شوند که  به بیشترین حد ممکن خود برسد. انتخاب ضرایب مناسب چندان هم آسان نیست. زوج ترکیب خطی  را در نظر بگیرید که دارای واریانس‌های واحد بوده و  را ماکزیمم کند؛ به این زوج، اولین زوج متغیرهای متعارف گوییم و مقدار ماکزیمم حاصل را با  نشان می‌دهیم. دومین زوج از مت
غیرهای متعارف، ترکیبات خطی  است که دارای واریانس‌های واحد است و  را در میان تمام انتخاب‌هایی که با اولین زوج متغیرهای متعارف ناهمبسته می‌باشد، ماکزیمم می‌کند. و به همین ترتیب Kاُمین زوج از متغیرهای متعارف، ترکیبات خطی  است که دارای واریانس‌های واحد است و  را در میان تمام انتخاب‌هایی که با  زوج متغیرهای متعارف قبلی ناهمبسته می‌باشد، ماکزیمم می‌کند و مقدار ماکزیمم حاصل را با  نشان می‌دهیم. اگر داشته باشیم:  ، روند مذکور را تا  مرتبه پیش می‌بریم؛ بدین ترتیب داریم:  بیشترین مقدار ممکن برای  است. به راحتی اثبات می‌شود (نیرومند، 1386، ص558) که  که  بزرگترین مقدار ویژه^[67]‌ی ماتریس  یا  بر اساس متغیرهای استانداردشده است بسته به آنکه  یا  باشد. با حصول  به عنوان بردار ویژه‌^[68]ی معادلِ  می‌توان مقادیر بردارهای  و  را به‌دست آورد؛ اگر  داریم:  و  که در آن  . و اگر  به شکل مشابه ابتدا  و سپس  به‌دست خواهد آمد. در ادامه نیز محاسبه‌ی متغیرهای متعارف صورت می‌گیرد که به علت استاندارد شدن متغیرهای اولیه، فاقد واحد اندازه‌گیری است. تبیین ضرایب  و  درواقع می‌تواند بیانگر شدت و ضعف تاثیر متغیرهای مختلف در هر گروه از متغیرها در ایجاد همبستگی متعارف می‌باشد.
3-3- ابزار اندازه‌گیری و متغیرهای تحقیق
پرسشنامه‌ی استاندارد ارگان^[69] و کونوسکی^[70] برای سنجش رفتار شهروندی سازمانی در 5 بُعدِ آداب اجتماعی، نوع‌دوستی، وجدان کاری، جوانمردی، و نزاکت دارای 19 سوال (گویه) به شرح جدول 3-1 و پرسشنامه‌ی استاندارد مایر^[71] و سالووی^[72] برای سنجش هوش هیجانی در 4 بُعدِ آگاهی، تسهیل، شناخت و کنترل دارای 29 سوال (گویه) به شرح جدول 3-2 به عنوان ابزار اندازه‌گیری 5+4 متغیر تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است. کلیه‌ی گویه‌ها بسته‌پاسخ و دارای طیف 5درجه‌ای لیکرت^[73] از کم به زیاد می‌باشد. پاسخ‌های کم تا زیاد با امتیازات 1 تا 5 داده‌های ورودی تحقیق به شمار می‌آید. البته در مورد گویه‌هایی که ارزش منفی نسبت به متغیرهای مورد نظر دارند، ترتیب امتیازدهی برعکس می‌باشد.
جدول3-1: پرسشنامه‌ی ارگان و کونوسکی سنجه‌ی رفتار شهروندی سازمانی