تأثیرمالیات برارزش افزوده درتشویق سرمایه گذاری
به طور کلی، مالیات به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای دولت برای تشویق و جهت دهی مناسب به سرمایه‌گذاری‌ها محسوب می شود.
برای مثال، سیاست‌های دولت در خصوص معافیت‌ها و تخفیفات مالیاتی می‌تواند کارایی نهایی سرمایه و در نتیجه سودآوری سرمایه‌گذاری‌ها را افزایش دهد و از این طریق به تقویت انگیزه‌های سرمایه‌گذاری کمک کند. همچنین، اگر سیاست مالی به گونه‌ای باشد که موجب گسترش تقاضای مؤثر در برخی کالاها شود، انگیزه‌ها را در جهت افزایش نرخ تشکیل سرمایه سوق خواهد داد. از طرف دیگر در بررسی اثر مالیات بر تشویق یا عدم تشویق سرمایه‌گذاری باید عواملی از قبیل هدف سرمایه گذاری، واکنش پس‌اندازکنندگان و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در قبال جریان سرمایه در سطح بین‌المللی و انگیزه‌های موجود در نظام مالیاتی مدنظر قرار گیرد.
طرفداران مالیات بر ارزش افزوده معتقدند که این نوع مالیات سرمایه‌گذاری را تشویق می‌کند. معاف ساختن کالاهای سرمایه ای از مالیات و در نظر گرفتن امتیاز مالیاتی برای کالاهای سرمایه ای خریداری شده و مورد استفاده در جریان تولید، موجب افزایش سطح پس‌انداز و سرمایه‌گذاری می شود. تجربه کشورها نشان داده است که معاف ساختن کالاهای سرمایه ای از مالیات بر ارزش افزوده، سرمایه‌گذاری را تشویق می نماید.
کاهش بار مالیاتی از جمله موضوعاتی است که موجبات افزایش پس انداز و سرمایه گذاری را فراهم می کند. برای این منظور مالیات بر ارزش افزوده بهترین روش می تواند باشد. این مالیات با وجود اینکه برگشتی سرمایه را مشمول مالیات قرار می دهد، لیکن در مقایسه با نرخ های تصاعدی مالیات بر درآمد بار مالیاتی کمتری ایجاد می کند. در سیستم مالیات بر ارزش افزوده با برقراری اعتبار مالیاتی نیازی به پرداخت هزینه استهلاک و سایر موارد اختلال زا و پیچیده نیست. ضمناً با اجرای این مالیات از فشار مالیاتی نرخ های تصاعدی مالیات بر درآمد و مالیات نقل و انتقال کاسته می شود. البته این امر زمانی دست یافتنی است که با اجرای VAT بتوان اصلاحات موثری در دیگر اقلام مالیاتی به عمل آورد. به طور مثال در کشور کره VAT جایگزین هشت نوع مالیات دیگر شد یا در کشور کلمبیا اجرای VAT منجر به تغییراتی در مالیات بردرآمد، مالیات بر دارایی و مالیات بر سود سرمایه شد و بسیاری از مشوق های مالیاتی لغو شد. به نظر برخی از صاحب نظران چنانچه VAT جایگزین مالیات های غیرکارا شود حتی با وجود عدم تغییر در درآمدهای مالیاتی این جایگزینی منجر به کارایی سیستم مالیاتی خواهد شد و این موضوع در اقتصاد کشور اثری همانند افزایش تولید برجای می گذارد. علاوه بر اینها تاثیر VAT بر سرمایه گذاری بستگی به روش اجرای آن دارد. در این رابطه گفتنی است اعمال VAT از سه طریق یعنی روش تولیدی، درآمدی و مصرفی امکان پذیر است.
در VAT از نوع تولیدی کلیه مخارج اعم از مخارج مصرفی خانوارها، مخارج دولت و سرمایه گذاری به استثنای حقوق و دستمزد جزء پایه مالیاتی محسوب می شود در حالی که در VAT از نوع درآمدی، استهلاک سرمایه گذاری از پایه VAT کسر می شود.
در روش مصرفی کالاها و خدمات مصرفی مشمول مالیات قرار می گیرد و کل مخارج سرمایه گذاری از پایه VAT کسر می شود.
با عنایت به مطالب اشاره شده هر چقدر پایه VAT گسترده تر باشد به طوری که مخارج سرمایه گذاری نیز در آن لحاظ شود، این نوع برخورد ممکن است آثار سوئی در تشکیل سرمایه ایجاد کند. همچنین چنانچه معافیت مالیاتی بر کالاهای سرمایه یی لحاظ شود، به جهت عدم پرداخت اعتبار مالیاتی، احتساب مضاعف مالیاتی در مراحل بعدی تولید و توزیع پیش خواهد آمد. در این رابطه برخی از صاحب نظران معتقدند اعمال نرخ صفر بر کالاهای سرمایه یی می تواند ضمن تاثیر مثبت در سرمایه گذاری از احتساب مضاعف مالیاتی جلوگیری به عمل آورد. اعمال نرخ صفر بر این نوع کالاها خود مشکلات عدیده یی را به وجود می آورد. اولاً نرخ گذاری صفر موجب فرسودگی پایه مالیاتی می شود و برای جبران این مساله باید نرخ مالیات بر ارزش افزوده در سایر بخش های مشمول افزایش یابد تا درآمد مورد نظر حاصل شود. ثانیاً سیستم استرداد مالیات بر کالاهای سرمایه یی مستلزم هزینه اجرایی بالایی است که این امر کارایی سیستم VAT را به خطر می اندازد. جهت کاهش آثار سوء VAT بر تشکیل سرمایه همچنین جلوگیری از فرسودگی پایه مالیات و مشکلات ناشی از احتساب مضاعف مالیاتی عمدتاً از نرخ های زیر استاندارد برای این کالاها استفاده می شود (پناهی و همکاران، 1389).
